همایش علمی پیشگیری از خودکشی با همکاری جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران، مرکز جامع خدمات روانشناختی آزاده و مرکز مشاوره دانشجویی معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران با حضور معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت آغاز به کار کرد.

این همایش با شعار "تغییر روایت خودکشی" که شعار روز جهانی خودکشی است، امروز ۲۵ شهریورماه آغاز به کار کرد و تا ۲۶ شهریورماه در مرکز همایش‌های بین المللی رازی ادامه دارد.

در ابتدای این برنامه دکتر عبدالوهاب برادران معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران با عرض خیر مقدم به مهمانان همایش به اهمیت توجه همه جانبه به مساله خودکشی پرداخت.

وی اظهار داشت: در مواجهه با بیماران قلبی و عروقی مشاهده می‌شود که چقدر مسایل روانی در این بیماری‌ها تاثیر دارند و چقدر نگاه درست به زندگی و افزایش آگاهی و سلامت روان می‌تواند در کاهش بیماری‌های جسمی نیز تاثیر داشته باشد.

برادران با اشاره به این که ما در ایران ارزش‌های بسیار زیبایی داریم که باید به آنها توجه شود، خاطر نشان کرد: تاریخ ایران بسیار پرافتخار است و ما در حوزه پزشکی افراد شاخص و برجسته‌ای داریم که در سطح بین الملل نیز شناخته شده هستند. چطور می‌شود که علیرغم این همه افتخار و ارزش و زیبایی باز هم عده‌ای دست به خودکشی می‌زنند. این مساله قابل توجه و بحث است.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران تاکید کرد: لازم است که این مساله ریشه یابی شده و برای پیشگیری از وقوع آن برنامه ریزی همه جانبه شود. امیدواریم این همایش بتواند تاثیر سازنده‌ای در راستای این هدف داشته باشد.

دکتر عباس ترکی معاون حقوق عامه و پیشگیری از جرم دادستانی کشور نیز در این همایش به ارائه گزارشی آماری از وضعیت خودکشی در ایران و جهان پرداخت و ابعاد قضایی این موضوع را نیز تشریح کرد.

وی با تاکید بر این نکته که عوامل متعددی بر بروز افکار خودکشی نقش دارند، اظهار داشت: موضوع خودکشی یک پدیده و واقعیت اجتماعی و زیستی و دارای پیچیدگی‌های فراوانی است. به بیان دیگر عوامل متعددی در بروز افکار خودکشی نقش دارند؛ سو مصرف مواد مخدر، تنش‌های خانوادگی و اجتماعی، استرس‌ها و فشارهایی که در طول زندگی بر فرد وارد می‌شود و عوامل ژنتیکی در این پدیده موثر هستند.

ترکی در ادامه افزود: ما از حیث قانونی و جرم شناسی مساله خودکشی را مورد توجه قرار می دهیم اما همان طور که اشاره شد ابعاد بسیار زیادی دارد. هدف این همایش نگاه به این پدیده از منظر پیشگیری و افزایش آگاهی‌های عمومی، تولید ادبیات و گفتمان در این زمینه و توجه به تبعات منفی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که در جامعه و خانواده بر جای می‌گذارد.

معاون حقوق عامه و پیشگیری از جرم دادستانی کشور اظهار داشت: ما روش‌ها و راهبردهایی برای پیشگیری داریم که ممکن است نیاز به بازنگری داشته باشند و اگر وضعیت آمار را در کشور، منطقه و جهان روندشناسی کنیم می‌توانیم تدابیر لازم را برای پیشگیری اتخاذ کنیم.

وی با اشاره به دیگر اهداف برگزاری این همایش گفت: کاربست الگوهای موفق، افزایش آگاهی متخصصان و مدیران دستگاه‌های دست اندرکار در این موضوع، آشنایی با برنامه‌های موفق ایران و جهان در بحث پیشگیری، نقد و آسیب شناسی برنامه‌های پیشگیری از خودکشی در کشور و بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانشناختی و نقش رسانه در بروز آن از دیگر اهداف این همایش است.

دکتر ترکی با تاکید بر این که نادیده گرفتن واقعیت‌ها پاک کردن صورت مساله است و کمکی به بهبود شرایط نمی‌کند، توضیح داد: باید با واقع بینی و بررسی روند پدیده در کشور به دور از سیاه نمایی به موضوع نگاه علمی داشت چرا که این روند نیاز به اندیشیدن و احساس مسئولیت دارد. وقتی صحبت از خودکشی می‌شود برخی مدیران کنار می‌کشند و تلاش دارند درباره مساله صحبت نشود و این نوع برخورد نه تنها کمک کننده نیست که پاک کردن صورت مساله است.

وی در ادامه افزود: ما به عنوان نهاد دادستانی نمی‌توانیم در پیشگیری از وقوع جرم موفق باشیم اگر در پیشگیری از آسیب اجتماعی موفق نباشیم.برای مقابله با بزه کاری باید مقابله با بزه دیدگی را هم مد نظر قرار داد.

این مقام دادستانی با اشاره به این که اتخاذ تدابیر پیشگیرانه قطعا موثر خواهد بود، بیان کرد: حمایت‌های اجتماعی و حمایت از گروه‌های در معرض خطر، توجه به قانون اطفال و نوجوانان، شناسایی و غربالگری گروه‌های در معرض خطر و ارائه خدمات مشاوره و آموزشی باید مد نظر قرار داده شوند. از طرفی ساختار حقوقی و خلاهای قانونی نیز در این زمینه وجود دارد که نیاز به بازنگری دارند. در نظام حقوقی ما خودکشی جرم انگاری نشده و بنابراین مشارکت در خودکشی نیز جرم انگاری نشده و این یک چالش و خلا حقوقی است. تنها تحریک و آموزش خودکشی در فضای مجازی مستقلا جرم انگاری شده است. در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان هم این آموزش و تحریک جرم شناخته شده اما در سایر موارد با خلا قانونی مواجه هستیم.

وی در پایان تاکید کرد: به واسطه پیچیدگی مساله خودکشی و دخیل بودن عوامل متعدد و مختلف در بروز آن باید با یک نگاه علمی و همکاری همه دستگاه‌ها و تشکل‌های مردمی و دانشگاه‌ها به دنبال بهبود شرایط موجود باشیم.

دکتر مسعود حبیبی معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت نیز در این همایش ضمن سپاس و قدردانی از انجمن پیشگیری از خودکشی به عنوان یک نهاد مردمی، بر اهمیت توجه به این مساله تاکید کرد و گفت: پدیده خودکشی یک مساله جهانی است و فقط مساله ما نیست و به عنوان یکی از علل مرگ و میر نوجوانان موضوع با اهمیتی است که باید به آن توجه ویژه شود. آمارها به ما هشدار می‌دهند که باید برای پیشگیری از وقوع این پدیده برنامه داشته باشیم و تلاش کنیم.

وی در ادامه با اشاره به مولفه‌هایی که بر سلامت افراد تاثیر دارند، گفت: بیش از ۷۰ درصد مولفه‌های موثر بر سلامت خارج از حیطه بهداشت و درمان هستند و مسائل فرهنگی، اجتماعی و محیط زیستی نیز بر آن تاثیر دارند، در موضوع سلامت روان نیز عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تاثیر دارند؛ امنیت روانی و اجتماعی، امنیت اقتصادی، دیده نشدن‌ها و شنیده نشدن‌ها و بسیاری عوامل دیگر بر مساله سلامت روان افراد جامعه تاثیر دارند.

مسعود حبیبی، درباره مساله سلامت روان دانشجویان و جوانان گفت: وقتی بعد از ۲۰ سال تحصیل فاصله آن چه فرد می‌خواسته با آن چه که به دست آورده زیاد است دچار سرخوردگی می‌شود. در این شرایط تاب آوری و داشتن مهارت‌های زندگی کمک کننده است. تاب آوری آسان به دست نمی‌آید و باید از کودکی و از دوران مدرسه آموزش داده شود. لازم است مهارت‌های زندگی را به کودکان و نوجوانان بیاموزیم.

معاون وزیر بهداشت در ادامه برنامه‌های معاونت فرهنگی و دانشجویی این وزارتخانه در حوزه سلامت روان را تشریح کرد و گفت: یکی از برنامه‌های ما در مجموعه معاونت توجه به بحث توسعه فردی برای دانشجویان علوم پزشکی و آموزش این مبحث به آنهاست. تلاش داریم با گسترش مشارکت اجتماعی دانشجویان و افزایش تاثیرگذاری آنها در امور خودشان احساس دیده شدن و شنیده شدن را در آنها ایجاد کنیم. فعالیت‌هایی در معاونت برنامه ریزی می‌شود که هدف آنها ایجاد حال خوب در دانشجوست، کسی که حال خوبی دارد دست به خودکشی نمی‌زند.

وی همچنین اضافه کرد: افزایش مهارت‌های زندگی، آموزش مهارت حل مساله، تفکر خلاق، تنظیم هیجانات، غربالگری سلامت روان و آموزش سبک زندگی ایرانی اسلامی از جمله فعالیت‌ها و برنامه‌های ما در معاونت فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت است. ایجاد فرصت‌های تفریحی و آموزشی به ویژه برای دستیاران نیز از دیگر برنامه‌هایی است که در این معاونت دنبال می‌شود.

آخرین پنل نخستین روز همایش، پنل " پیشگیری از خودکشی در دانش آموزان، دانشجویان و کادر درمان" بود که با حضور دکتر سیامک طهماسبی روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و رئیس اداره سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت برگزار شد. وی در این پنل در خصوص تحلیل مبتنی بر داده در موضوع خودکشی به ایراد سخنرانی پرداخت.

وی با اشاره به غربالگری سلامت روان دانشجویان در وزارت بهداشت گفت: این غربالگری در بین ۴۰ هزار دانشجو، ۲ هزار استاد، ۲ هزار دستیار و ۷۰۰ دانشجوی بین الملل انجام شده است. از دیگر داده‌هایی مهمی که داریم داده‌های سیمای زندگی است که آخرین بار امسال در وزارت بهداشت و در بین ۱۱ هزار دانشجو انجام شد.

طهماسبی با تاکید بر زیرمقیاس اضطراب گفت: اضطراب مساله مهمی است که خیلی وقتها نادیده گرفته می‌شود به خصوص برای ورودی‌های جدید باید مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از افرادی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند شروع مشکلاتشان از اضطراب بوده است. از دیگر مواردی که باید مورد توجه قرار گیرد مساله سلامت روان اساتید است که بسیار مساله مهم و حیاتی است. بر اساس غربالگری‌ها اساتید شکایت جسمانی بیشتری دارند و در دستیاران نیز مشکلاتی در خواب و بیداری مشاهده می‌شود.

رئیس اداره سلامت روان وزارت بهداشت در ادامه افزود: در بررسی افرادی که اقدام به خودکشی داشته‌اند متوجه شدیم که درصد قابل توجهی از اختلالات آنها قابل تشخیص بوده است. یعنی اگر تمرکزمان را روی ام‌دی‌دی بگذاریم باز هم می‌توانیم برای پیشگیری اقدام کنیم.

وی همچنین با تاکید بر اهمیت آموزش درمانگران در خصوص خودکشی و پروتکل‌های مربوط به آن گفت: برخی درمانگران توانایی لازم برای مدیریت کردن کیس‌های سخت را ندارند و این ناشی از عدم آموزش لازم و صحیح در این خصوص است. چون مشاوران و روانپزشکان ما در این خصوص آموزش‌های لازم را ندیده‌اند برخی موارد مشکوک درست تشخیص داده نمی‌شوند و یا به مشاور مربوطه ارجاع نمی‌شوند، لذا آموزش‌ها و کروکلوم‌های تحصیلی نیاز به بازنگری دارند.

طهماسبی اضافه کرد: دستیاران به لحاظ روانی بسیار آسیب‌پذیر هستند و تا زمانی که توانمندسازی روانی برای آنها اتفاق نیافتاده باشد با تغییر شرایط، وضعیت روانی آنها دچار اختلال می‌شود.

وی در پایان گفت: دانشجویان در پاسخ به این سوال که اگر قصد خودکشی داشته باشند چه کسانی می‌توانند آنها را منصرف کنند به خانواده، دوستان و اساتید اشاره کرده‌اند. از این رو توانمندسازی اساتید و افزایش سواد سلامت روان آنها و ارتقای مهارتهای خودمراقبتی برای آنها می‌تواند بسیار کارگشا باشد. ما به اندازی کافی پژوهش در خصوص خودکشی انجام نداده‌ایم تا بتوانید تحلیل‌های دقیق و راهگشا داشته باشیم از این رو انجام پژوهش در این خصوص نیز از دیگر نیازهای ما در حوزه پیشگیری است.